سایهی تو
سایه ی تو که می وزد
طعم گیلاس کوچه را پر می کند
و زمان
پشت خاطره ی برگ ها
جا می ماند.
هیچ کدام از کوچه های استانبول
بوی شناسنامه ی کهنه ی مرا نمی دهند؛
اما
سایه ی تو که می وزد
همه ی لالایی های من
بیدار می شوند.
و خش خش گندم زارها
پر از تخم بلدرچین می شود.
همهمه ی رنگ ها
آتش
پیراهن تمام درختان را
شعله ور کرده است.
هر نسیم بازیگوشی
می تواند امروز
هزار آشوب رنگین برپاکند.
شعله هایی که می رقصند
و فرو می ریزند.
شکوفه هایی را مژده می دهند
که فردا
از تن درخت طلوع خواهند کرد.
*
تن نیمه عریان ساحل را
همهمه ی رنگ ها
فرو پوشیده،
و
دریا همچنان بی رنگ مانده است!
استانبول
دلتنگی
بی تو همدم منند، دو گواه ناگزیر:
چشم های رو به راه، اشک های سر به زیر
بی تو این وجود تار، نیست جز کمی غبار
یا مرا بده به باد، یا مرا بغل بگیر
پل بزن مرا به خویش، ای همیشه در نظر
وامنه مرا به من، ای هماره بی نظیر
تشنه ی جرقهام، مثل شاخههای خشک
تا که شعله ور شود آتش بهانه گیر
آن دریچه را نبند تا دوباره گل کنند
خنده های دلربا، بوسه های دلپذیر
روی حسرت کویر، ابر مهربان ببار
ابر مهربان ببار روی حسرت کویر
به گزارش خبرنگار مهر، پیش از این نیز همکاری حسنلی و رشیدی منجر به تالیف کتاب "یادهایی رها در باد – ساختار زبانی ترکی مردم صفاشهر" شده بود کهاز سوی انتشارات تخت جمشید منتشر شد.
کتاب یادهایی رها در باد نخستین اثری است که در باره ساختار زبانی این مردم نوشته شده است. از دکتر حسن لی تا کنون 34 عنوان کتاب منتشر شده است.
وی هم اکنون در دانشگاه استانبول مشغول تدریس و تحقیق است و دو عنوان کتاب نیز از او در استانبول منتشر شده است.
در مقدمه کتاب «فرهنگ دوسویه واژگان صفاشهر» آمده است: فرهنگ و تمدن ایرانی حاصل حضور و فعالیت اقوام گوناگون از حوزههای مختلف فرهنگی و جغرافیایی است که در درازنای تاریخ هر کدام سهمی را در گسترش و تکامل این فرهنگ و تمدن بر عهده داشتهاند. در این میان نقش و سهم برخی از حوزههای فرهنگی و قومی، متاسفانه چندان شناخته شده نیست و نیازمند پژوهشها، واکاویها و بررسیهای بیشتر است. شناخت همهسویه فرهنگها، باورها، گویشها و زبانهای قومی برای درک درست شرایط و نیازهای ملی بسیار بایسته مین ماید. و این چیزیست که متاسفانه در کشور ما معمولا با بیتوجهی و بیمهری عمومی روبه روست.
توجه شایسته به این ضرورت ملی و بازشناسی و پاسداشت فرهنگهای متنوع بومی، از جمله آداب و رسوم، هنرها، گویشها و زبانهای محلی به سرزندگی اجتماعی و شادابی عمومی کمک میکند. و از یکسانی کسالت آور میکاهد. شناسایی این داشته ها و سرمایه های گرانمایه، و پرداختن به آنها میتواند از فراموشی و نابودی شتابنده آنها پیشگیری کند.
همانگونه که در کتاب «یادهایی رها در باد» گفته شد: در شهرستان خرمبید(استان فارس) بجز مردم صفاشهر (خرمی و دهبید) که در مجموع بیش از هفتاد درصد آنها به زبان ترکی صحبت میکنند، زبان مردم بسیاری از روستاها نیز ترکی است. گويشي كه مردم تركزبان صفاشهر، امروزه با آن گفتوگو ميكنند، از راه درازي بازآمده، از پيچوخمهاي فراوان تاريخي عبوركرده، در گردنه ها و گريوه هاي گوناگون سخت جاني كرده و فرازوفرودهاي بسياري را آزموده است . اينك امّا با همه فشارهايي كه پذيرفته و همهي دگرديسيهايي كه يافته - هنوز زنده است و هنوز نفس ميكشد.
نگارندگان از سال 1383 خورشیدی، همزمان با تالیف کتاب «یادهایی رها در باد» که به بررسی ساختار زبان ترکی مردم صفاشهر اختصاص داشت، در اندیشه گردآوری واژه ها، ترکیبات، کنایات و امثال ترکی رایج در میان مردم صفاشهر بودند و از آن جا که هیچ اثر مکتوبی در این موضوع پدید نیامده است، چارهای جز تحقیقات میدانی نبود. از همین رو به یادداشت برداری از محفوظات ذهنی و مصاحبه و گفتگو با گویشوران ترک زبان صفاشهر پرداخته شد. و ضمن تطبیق یافته ها با کتابها و فرهنگهای ترکی آذری و قشقایی که در دسترس بود، این لغتنامه سامان گرفت. کتاب یادشده پس از مقدّمه، در دو بخش تنظیم شده است:
الف) بخش اول، واژه نامه ترکی به فارسی است که شامل صدها واژه، ترکیب، کنایه و ضرب المثل است. در این بخش، تلفظ واژه ها بر پایه گويش مردم صفاشهر، با حروف فونتیک آمده تا خوانش آن برای ناآشنایان به این زبان راحتتر باشد و در بعضی موارد تلّفظهای دیگر نیز آمده است. حرکتگذاری بسیاری از واژهها نیز برای خوانش آسانتر آنها صورت گرفته است. همچنین نوع دستوری کلمه ها در داخل پرانتز آمده است. معانی مختلف هر واژه و ترکیب نیز با نشانهی || از هم جدا شدهاند.
ب) بخش دوم، واژه نامه فارسی به ترکی است . هدف از افزودن این بخش به فرهنگ این است که یافتن معنای واژه فارسی به ترکی برای غیر ترک زبانان آسانتر باشد، در این بخش ، مدخل مشتقاتِ فعل، مانند انواع صفت و ترکیبات و اصطلاحات برساخته از آن «مصدر» قرار گرفته است. با مراجعه به مدخل مصدر در این بخش، میتوان مشتقات آن مصدر با معانی مختلف هر یک را در بخش اول يافت. مدخل دیگر کلمه ها چون اسم و غیره، همان کلمه است.
برای کاستن از حجم کتاب از آوردن توضیحات دیگر مربوط به آن اسم، پرهیز شده است. علاقه مندان برای یافتن توضیحات بیشتر در مورد اسم مورد نظر می توانند به معادل ترکی آن در بخش اول مراجعه کنند.
تو
چیزی مرا از تو
باز نمی گیرد.
نه پرواز دلفریب رنگ ها بر صورت پاییزی ساحل
و نه حتا،
شادی بی سبب گنجشک ها
بر شانه ی بی دریغ درخت.
نه! چیزی مرا از تو باز نمی گیرد.
چشم هایم هنوز
در مسیر افق خیره مانده است.
و واژ هها یکی یکی
بر لب های شعرم
تاول می زنند.
کدام قایق سرگردان
لبخندهای تو را به آغوش ساحل باز می گرداند؟
کدام نشانه ی غریب
زمستان مرا به تاخیر می افکند؟
نه!
هرگز،
چیزی مرا از تو باز نمی گیرد!
استانبول
موج می رقصد و من تشنه ی دریاشدنم
آب می خندد و من محو تماشاشدنم
ساحل از عطر عبور تو بهاری شده است
با نفس های تو در حال شکوفاشدنم
عکس رقصان تو در آب به من خیره شده ست
می کشد کم کمک آن ماه به شیداشدنم
باد مگذار که در پیرهنت چنگ زند
ورنه بیدار شود شور زلیخاشدنم
به امیدی که به این شیوه فریبت بدهم
دیروقتی ست که مشغول فریباشدنم
با چنین لطف که آب از سر من میگذرد
چه کسی گفت که شرمنده ی رسواشدنم
در خم زلف بلند تو اگر گم بشوم
نیست دیگر پس از آن رغبت پیداشدنم
موج گیسوی تو در آینه ی آب رهاست
آب می خندد و من تشنه ی دریاشدنم
این شعر و ترجمه ی آن یکی دیگر از شعرهای کتاب پشت کرشمه های مرمره است:
امروز
زوزه ی کفتاری مرموز
سکوتِ ساحل را می شکافد.
و این بار
نه تنها مرغان دریایی
که گنجشک ها ی بی پروا هم
بخار می شوند.
زوزه ای مرموز
امروز
ردِ پای تمام پروانه ها را
در هوا پاک می کند.
تا هیچ نشانی،
از هیچ پروازی،
برجای نماند.
و آیندگان
-به تمامی-
پرواز را از یاد برده باشند.
***
فردا
آیا
آوازهای منجمد،
چه پیامی را از ما
منتشر خواهند کرد؟!
MARMARA (15) UÇMAK YASAK
Bugün
Esrarengiz bir sırtlanın çığlığı
Bozuyor sahilin sessizliğini.
Ve bu kez
Sadece martılar değil,
Korkusuz serçeler bile
Buhar olup uçuyorlar.
Esrarengiz bir uğultu, bir çığlık
Bugün
Bütün kelebeklerin ayak izlerini
Havada siliyor.
Hiçbir uçuştan
Hiçbir iz
Kalmayıncaya kadar.
Ve gelecek olanlar
-bütünüyle-
Uçuşu unutuncaya kadar!
***
Yarın
Acaba
Donuk sesler
Hangi mesajımızı
Yayacaklar?!
