قونیه / آرامگاه مولوی. بهمن ماه 1392

زبان همدلی

خبر انتشار کتاب «زبان همدلی» در برخی خبرگزاری ها 

http://www.mehrnews.com/detail/News/2231293

 

خبرگزاری مهر: جدیدترین کتاب کاووس حسن لی استاد دانشگاه شیراز و مهمان در دانشگاه استانبول با نام "زبان همدلی" در استانبول منتشر شد.

به گزارش خبرنگار مهر، در این کتاب بیش از 40 نفر از نامدارترین شاعران و نویسندگان گذشته و معاصر ایران به مخاطبان ترکیه­ای معرفی شده است.

آنگونه که در مقدمه­ کتاب آمده است، کتاب "زبان همدلی" به پیشنهاد استادان دانشگاه استانبول برای تدریس برخی از واحدهای درسی تهیه شده است.

در مقدمه کتاب آمده است: زبان فارسی زبان شعر، عرفان و فلسفه است وآشنایی با این زبان مقدمه­ شناخت منابع عظیمی از متون ادبی، عرفانی و فلسفی  است که در طول سده­های گذشته در قالب این زبان آفریده شده است.

ایران و ترکیه پیوندهای چند هزار ساله دارند. در دوره­ هخامنشیان، یعنی بیش از دوهزار سال پیش آسیای صغیر در قلمرو ایرانیان بود و در سایه­ همین ارتباطات، زمینه­های تبادلات فرهنگی و هنری فراهم­تر شد.  بعد از تشکیل دولت سلجوقی در این منطقه، این پیوندها و ارتباطات بیش از پیش گسترش یافت.

بنیان­گذاران ترکیه، یعنی خاندان سلجوقی پیش ازپیروزی بر رومیان و قبل از اینکه وارد سرزمین کنونی ترکیه بشوند با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی آشنا بودند و بعد از آن نیز زبان فارسی زبان رسمی مورد علاقه­ی آن­ها بود. حاکمان سلجوقی به فرهنگ و ادب ایران علاقه­مند بودند و از گسترش فرهنگ ایرانی – اسلامی در قلمروهای زیر نفوذشان پشتیبانی می­کردند. این دو ملت، مشترکات فراوان قومی، دینی  و فرهنگی دارند. یکی از نمودهای روشن این اشتراکات در زبان این دو ملت، بویژه در زبان ترکی آشکارا دیده می­شود.

 بسیاری از نویسندگان، شاعران و دولتمردان ترک­زبان در دوره­ سلجوقیان و نیز عثمانیان، آثاری را به فارسی پدید آورده­اند و تعداد کثیری از آنان زیر تاثیر شاعران بزرگ ایرانی، همچون نظامی، سعدی، حافظ و دیگران بوده ­اند.

در طول قرن­های گذشته، هزاران نسخه­ از آثار فارسی به همت ادیبان، دانشمندان و کاتبان ترک، نوشته شده و متون ادبیات فارسی  بارها و بارها در این سرزمین، ترجمه، شرح و تفسیر شده است.

آثار عظیم جلال­الدین مولوی که در زمان حاضر نیز در ترکیه به گستردگی مورد توجه است، به زبان فارسی سروده و نوشته شده است. متون شعر و نثر ترکی پر از واژه­ها و اصطلاحات فارسی است. و امروزه نیز بسیاری از واژه­های رایج در زبان ترکی بنیاد فارسی دارند.

از همین­روست که آشنایی مردم ترکیه با زبان و ادبیات فارسی در شناخت شایسته­تر ادبیات و فرهنگ گذشته­ آنان نیز بسیار کارساز است. فهم کامل و شایسته متون ترکی دوره عثمانی در گرو آشنایی با سه زبان ترکی، فارسی و عربی­ست.

در مناسبات دنیای معاصر نیز دو کشور ایران و ترکیه دارای منافع مشترک فراوان هستند. نزدیکی، دوستی و هم­گرایی این دو کشور می­تواند زمینه­های بخشی از خوشبختی دو ملت همسایه را فراهم نماید. و فرهنگ­وران، ادیبان و هنرمندان دو کشور، بیشتر از دیگران، می­توانند این هم­گرایی و دوستی را عمق  بخشند و گسترش دهند...

از کاووس حسن‌لی تا کنون کتاب­های مختلفی منتشر شده است. از مهم ترین کتاب­های حسن لی می­توان به چند مورد اشاره کرد که فرهنگ سعدی­پژوهی، راهنمای موضوعی حافظ­شناسی، گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران، چشمه­خورشید(درباره­حافظ)، دیگر گونه­خوانی متون گذشته، راهنمای موضوعی سعدی­شناسی، کارنامه­ تحلیلی خیام­پژوهی(مشترک با دکتر سعید حسامپور) رنگ از رخ تمام قلم‌ها پریده‌است، به لبخند آیینه‎ای تشنه‎ام  و... ازجمله آثار وی است.

چند تصحیح کتاب نیز در کارنامه علمی دکتر حسن­لی وجود دارد که همه­ آن متون برای نخستین بار تصحیح و منتشر شده­اندکه دیوان امین­الدین بلیانی، مثنوی وامق و عذرا،  مثنوی اشتر نامه  و مهر و ماه (مشترک با دکتر کاووس رضایی)، از جمله­ آن­هاست. برخی از کتابها و اشعار دکتر حسن لی به زبان­های دیگر از جمله عربی، ترکی استانبولی و فرانسه ترجمه و منتشر شده است.

مرمره(21) کجایی؟!

مرمره(21) کجایی؟!

 

گل کرده است عطر تو در هر بهانه ­ام

سر می­کشد صدای تو از هر ترانه ­ام

 

آتش گرفته جای تنت در بغل مرا

تاول زده­ ست جای سرت روی شانه ­ام

 

هر جا غزل شبیه غرور تو می­شود

تحریک می­شود هوس شاعرانه ­ام

 

در زمهریر غربت آغوش مخملت

تنهاترین پرنده­ ی بی ­آشیانه ­ام

 

گم می­شوم چو دود در این بادهای گیج

مهرت مرا اگر نرساند به خانه ­ام

 

ای شهسوار بخت مرا هم سوار کن

من زائر غریب همین آستانه ­ام

 

                                                           استانبول/ ۱۳۹۲

بررسی شیوه­های نقد ادبی در آثار عبدالعلی دستغیب

مقاله ­ای با نام «بررسی شیوه­ های نقد ادبی در آثار عبدالعلی دستغیب» که  از فعالیت ­های مشترک من و آزاده خانم نجفیان است، به تازگی از سوی  مجله ­ی «ادب و زبان» دانشگاه باهنرکرمان (سال 15، شماره ­ی 32)  منتشر شده است. این خلاصه­ ی مقاله است. اگر علاقه داشتید می ­توانید اصل آن را هم بیابید و بخوانید:

عبدالعلي دستغيب، يکي از پيشگامان نام ­دار نقد نو فارسي است که نزديک به شش دهه از عمر پربار خود را سرگرم پژوهش در امور ادبی و نقد و تحليل متون ادب فارسی بوده‌ است. نوشته ­های او در حوزه­ ی نقد آثار معاصر به بيش از 100 عنوان کتاب و مقاله مي ‌رسد.

در اين پژوهش شيوه ‌ي نقد عبدالعلي دستغيب با تکيه بر 15 کتاب اوکه در آن­ها به ادبیات معاصر ایران پرداخته شده، بررسی و تحلیل شده‌ است. شاعران و نويسندگانی که آثارشان در این پانزده کتاب نقد وبررسی شده، عبارتند از: جلال آل‌ احمد، مهدی اخوان ثالث، م.ا. به ‌آذین، محمدعلی جمال ‌زاده، صادق چوبک، غلامحسین ساعدی، سهراب سپهری، احمد شاملو، محمود دولت آبادی، بزرگ علوی، فروغ فرخزاد، احمد کسروی، احمد محمود، صادق هدایت و نیما یوشیج.

بر پایه­ ی اين بررسي ‌ها، ويژگي‌ هاي نقد دستغيب را در  پنج مورد زیر مي ‌توان خلاصه کرد:1. بهره ­گیری از نثری ساده و متمايل به زبان عاميانه 2. گرایش همیشگی به نقد و بررسی محتوا و پیام اجتماعی آثار 3. نداشتن روشی روشن و ثابت، 4. حاشیه ­روی و پراکنده­ گویی،    5. به­ کارگیری لحنی تند و پرخاشگرانه.

دستغيب در شيوه ‌ي نقد خود به ­گونه ­ای آشکار به نظرات منتقدان مارکسيست و نظريه ‌ي رئاليسم سوسياليستي گرایش دارد. . همساني روش نقد او و نگرش یادشده را  دست­کم در پنج موضوع می­ توان بازشناخت: اجتماعي دانستن پدیده ­ی هنر،  اصالت دادن به هنر رئاليستي،  تاکید بر هنر متعهد، برتري دادن محتوا بر شکل و اهميت دادن به شخصيت و شخصيت‌پردازي.

مرمره(22) برادر عصبانی مرمره

 

برادر عصبانی مرمره

  در شهریور 1392  جهان، چندین بار خبرهایی مانند این را دید و شنید: ... یک کشتی که گفته می شود متعلق به لیبی است، روز پنجشنبه با بیش از 500 مسافر در آب های نزدیک به جنوب ایتالیا غرق شد...در طول هفته گذشته این دومین باری است که یک کشتی حامل مهاجران در آب های ساحلی ایتالیا غرق می شود... این روزها حادثه مرگ مهاجران و پناهجویان در سواحل کشورهای اروپایی به یک تراژدی تکراری تبدیل شده است...

این غزل را زیر تاثیر همین گزارش ها سروده ام:

 

از سر گذشت حوصله­ی بردباری­اش

کم کم رسید  نوبت ناسازگاری­اش

 

یکباره موج­ها به تلاطم درآمدند

بیدار شد دوباره از آن خواب جاری­اش

 

جستند مثل صاعقه از شیشه دیوها

سر بازکرد از سر نو زخم کاری­اش

 

با شور و اشتها دو سه قایق جوید و خورد

کمتر نشد  ولی ولع بی­قراری­اش

 

کشتی خسته­ای که از آن ورطه می­گذشت

 نزدیک شد به نقطه­ی بی­اختیاری­اش

 

غلتید بعد از آن به دهان گشاد موج

بی­آن­که بشنود احدی آه و زاری­اش

 

صدها نفر مسافر آشفته حال را

یک لقمه کرد در دهن زهر ماری­اش

 

لنگر گرفت کشتی از آن بعد زیر آب

دریا دوباره رفت به حال خماری­اش

          ***

دنیا به خواب می­رود و چند روز بعد

دریا دوباره می­پرد از خواب جاری­اش

                                                              کاووس حسن لی/ استانبول/ پاییز 1392

مرمره (17) | دریچه­ ای رو به دریا

 دریچه­ ای رو به دریا

مدتی می­ شود سبک شده­ ام

در حقیقت مجاز می­ خوانم

تا خدا غرق می­ شود در من

رو به دریا نماز می­ خوانم

 

رو به دریا دریچه­ ای باز است

که از آن مست می­ شود راهم

خلوتی هست و کاغذ و قلمی

بیش از این­ها مگر چه می­ خواهم؟!

 

بیش از این­ها؟! ولی فقط این نیست؛

قلم آشفته می­ شود گاهی

می­ خزد بغض در گلوگاهش

درد ناگفته می­ شود گاهی

 

غم تلخی که در کنار سکوت

مایه­ ی بغض و تنگیِ نفس است:

غم شیرانِ بسته در زنجیر

غم مرغانِ مانده در قفس است

              استانبول/ 1392

مرمره (13) | کدام یک

 کدام یک

این صدای کیست؟

          این تشنج از کجاست؟

موج زخمی

          از کدام سمت می­رسد که این­چنین

                              سر به صخره می­زند؟

این منم که در مدار بسته،

                   موج می­زنم؟

یا تویی که از شراب کهنه،

                   مست گشته­ای؟

این تویی که در تشنج دوباره­ای؟

یا منم که سر به صخره می­زنم؟

 

ای همیشه جاری، ای هماره مست!

این منم که این­چنین توام؟!

یا تویی که این­چنین منی؟!

استانبول/ 1392